Stoompompgemaal

Projectgegevens

ONTWERPER

Pieter Adrianus Korevaar (1825-1892)

PERIODE

1889 ​

STATUUT

beschermd monument

OPDRACHT

bouwhistorisch onderzoek, waardenstelling & restauratie-advies

OPDRACHTGEVER

architectenbureau Serck voor De Vlaamse Waterweg nv

Onderzoek

De geschiedenis van het stoompompgemaal en de uitwateringssluis aan Kallebeekveer kadert binnen de problematiek van het indijken en droogtrekken van de laaggelegen rivierpolder met als doel om bijkomende oppervlakte voor de landbouw te creëren. De inpoldering gebeurde vermoedelijk aan het einde van de 13de eeuw op initiatief van de graaf van Vlaanderen. Vanaf de 14de eeuw werd ten noorden van het buitenschor Fasseit een veer ingelegd naar Hemiksem. De plaats werd vernoemd naar de eerste schipper van Callebeek.

De uitwatering van de polder gebeurde via een netwerk van greppels, twissels en dijksloten, die door middel van uitwateringssluizen verbonden waren met de Schelde. De sluis aan Kallebeek wordt vernoemd in archiefdocumenten vanaf de 16de eeuw, maar gezien zijn functie is de sluis in oorsprong wellicht ouder. De sluis werd verschillende keren hersteld en verlengd in functie van het verbreden en verstevigen van de dijken. De laatste keer gebeurde dit in 1969, door middel van een betonnen kasgoot.

Van 1889 tot circa 1930 werd voor het ontwateren van de polder een stoompomp met scheprad als bijkomend hulpmiddel gebruikt. Initiatiefnemer was burgemeester en dijkgraaf Stanislas Vilain XIIII. Hij stelde de Nederlandse ingenieur Pieter Korevaar aan als ontwerper van het gemaal. Het gemaal werd op enkele maanden tijd opgetrokken ter hoogte van Kallebeeksluis en is tot op vandaag zichtbaar in het landschap. Na de ontmanteling van het stoomwerktuig werd het gebouw gebruikt als stal en opbergplaats. Het gemaal en de sluis werden beschermd als monument in 1995.

Tussen 2003 en 2018 werd de polder heringericht om te dienen als gecontroleerd overstromingsgebied in het kader van het Sigmaplan. De historische uitwateringssluis werd dan buiten werking gezet. In de winter van 2023 werden dringende instandhoudingswerken uitgevoerd aan de dijk, waardoor het 20ste-eeuwse gedeelte van de uitwateringssluis gesloopt diende te worden. Dit vormde de aanleiding voor het bouwhistorisch onderzoek, de inventarisatie en de waardenstelling